Iedereen die over de weg Tilburg-’s-Hertogenbosch (N65) rijdt ziet deze monumentale poort. In 1939 werd de oude smeedijzeren poort, de toegang naar het Groot Seminarie van Haaren, vervangen door de huidige bakstenen poort. Op 8 september 1941 werd het echter de poort van de ‘Polizei- und Untersuchungsgefängnis, Lager Haaren.
Als deze twee poorten zouden kunnen ‘spreken, dan zouden ze vertellen over:
- de bijna 2800 jonge mannen die over de lange oprijlaan naar het grote gebouw gingen om daar opgeleid te worden tot priester in Nederland en soms ver daarbuiten. Eén van hen was de Tilburger Peerke Donders
- de ‘donkere tijd’ in de Tweede Wereldoorlog, toen gingen 1166 mannen door deze poort. Het werd de ‘Poort der Zuchten’ omdat zij hier als gijzelaar gevangen werden gezet en hen een zeer onzekere tijd stond te wachten
- de ca. 3100 mannen, vrouwen en kinderen die hier als gevangenen werden opgesloten in de tot cellen omgebouwde studentenkamers. De poort is dan de toegang tot de streng bewaakte ‘Polizei- und Untersuchungsgefängnis’ van de Duitse veiligheidsdienst. Veel van de gevangenen zijn later via deze poort weer naar andere gevangenissen of concentratiekampen gebracht.
De ‘Poort der Zuchten’ werd een officieel herdenkingsmonument, een ‘hulde en dankbaarheidsmonument’, op zaterdag 31 juli 1948 onthuld door mevrouw J. Geldens, secretaresse van Koningin Wilhelmina.
Hiervoor werd op de voorzijde, aan de linkerkant een reliëf aangebracht van witte natuursteen, met daarin een vredesduif en het woord ‘PAX’.
Daaronder de gebeeldhouwde tekst van het gedicht ‘De plompe laars’ van Jan Engelman (1900-1972):
Een plompe laars heeft u vertreden,
gij hebt gezucht, gij hebt gestreden
tot aan de laatste duisternis.
Barmhartigheid vernam uw klagen
zij heeft u in een schoot gedragen
waar lijden hoogste luister is.
Aan de rechterzijde is een reliëfbeeldhouwwerk, ook in witte natuursteen, van C. Staut- hamer voorstellende de Piëta (Maria met de dode Jezus op haar schoot).
Onder de Piëta is in 1986 een plaquette geplaatst, met de tekst:
Dit reliëf en het gedicht herinneren aan 1940-1945
Dit gebouw werd door de Duitse bezetters
van 1942 tot oktober 1944 gebruikt
als gevangenis voor verzetsdeelnemers.
Het gedenkt de velen die van hieruit
of na doorzending, werden geëxecuteerd
of stierven in Duitse kampen.
BLIJF WAAKZAAM. EENS IS GENOEG’
Aan de binnenzijde van de poort staan, in twee nissen, de beelden van Franciscus van Sales, patroonheilige van het seminarie, en van Thomas van Aquino, een belangrijke theoloog.
Deze 2 beelden zijn afkomstig uit de eerste kapel (1839) van het Groot seminarie.
Sinds 1986 hebben de kinderen van basisschool ‘De Klim-op’ uit Haaren dit rijksmonument, Poort der Zuchten, geadopteerd. Jaarlijks, in de eerste week van de maand mei, komen ze samen voor een kleine plechtigheid en leggen ze bloemen.